“KAYIT DIŞI ÇALIŞAN İŞÇİNİN EMEKLİ OLMA HAKKI YOKTUR”

Sosyal Güvenliğin önemi, kayıt dışı istihdam, 2022 yılı bilgilendirme ve rehberlik programı kapsamında, Batman Sosyal Güvenlik İl Müdürü  Alaettin Ökten önemli açıklamalarda bulundu.

İşveren ve çalışanların bilmesi gerek konular hakkında bilgisine başvurulan İl Müdürü Ökten, işveren ve sigortalılarımızı bilgilendirme imkânı ve fırsatı tanıdığı için gazetemize kurumu ve şahsı adına teşekkürlerini sunarak aşağıda işveren ve sigortalıları ilgilendiren ve merak edilen hususlarda sorularımızı cevapladı. 

İl Müdürü Ökten ilen yapılan keyifli söyleşiyiz siz değerli okuyucularımızla paylaşıyoruz.

ALO 170’İ 7 GÜN 24 SAAT ARAYABİLİRSİNİZ

• Sosyal Güvenliğin Önemi ve sigortalı çalışan kişilere sağladığı faydalar nelerdir?

      Sosyal güvenlik, toplumun zor durumda olan bireylerine yardım edilmesini daha iyi durumda olan kişilerin vicdanına veya yardımına bırakmayarak, toplumsal dayanışmayı kurumsal ve düzenli işler hale getirmekte ve tüm ülke vatandaşlarına hak olarak sunmaktadır. Sosyal güvenlik sistemi vatandaşlara hayatları boyunca sağlık hizmeti vermeyi, asgari bir gelir düzeyi sağlamayı ve kişileri mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik nitelikteki risklere karşı korumayı ve bu risklerden doğan zararları gidermeyi amaçlayan sistemdir.

      Ülkemizde sosyal güvenlik, anayasal bir hak olarak Anayasa’nın 60’ıncı maddesinde yer alan “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar” hükmü ile güvence altına alınmıştır. Çalışanların sosyal güvenlik sistemine dâhil olmaları hak ve aynı zamanda bir yükümlülüktür. Çalışmaya başlayan herkes kanunen mutlaka sosyal güvenlik sistemine dâhil olmak zorundadır. Çalışanlar kanunen bu hakkın yerine getirilip getirilmediğini işverenden isteme ve yerine getirilmediği takdirde yasal yollara başvurma haklarına sahiptir. İşverenler açısından da; gerek kendisini gerekse yanında çalıştırdığı kişileri sosyal güvenlik kurumuna bildirmek zorundadır.

      Sosyal güvenlik sistemi sigortalı çalışan kişilere birçok fayda sağlar. Bunlardan önemli bazıları şunlardır:

• Sigortalı çalışan kişi ve aile bireyleri sağlık hizmetlerinden yararlanabilirler.
• Sigortalı çalışanlara iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hali nedenleriyle çalışamadığı sürelerde maaşının işveren tarafından ödenmeyen kısmını karşılamak üzere geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.
• Sigortalı çalışanlara iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle kısmen veya tamamen çalışamaz duruma gelmesi halinde sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.
• Sigortalının aile bireylerine, sigortalı iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmesi halinde ölüm geliri bağlanır.
• Sigortalı herhangi bir nedenle sakatlanıp çalışamaz duruma geldiğinde malullük aylığı bağlanır.
• Sigortalı, belli bir yaşa geldiğinde yine prim şartlarını da sağlıyorsa kendisine yaşlılık aylığı bağlanır.
• Sigortalı öldüğünde eş ve çocukları ile anne ve babasına ölüm aylığı bağlanır.
• Cenaze yardımı ve emzirme ödeneği ödenir.

1. Kayıtdışı İstihdam ve Sonuçları hakkında bilgi verebilir misiniz?

            Kayıt dışı istihdam, çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesidir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.

            Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluktur. Yani işverenlerin çalışanlarını sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmak veya sigortasız çalışmayı istemek gibi bir hakları söz konusu değildir. Bu şekilde çalışmayı isteyen kişilerin sigortasız çalıştırıldığının tespiti halinde işverenlere yönelik yaptırmalar uygulanmakta, işverenler kendilerince kötü niyetli olmamalarına rağmen mağdur olabilmektedir. Özellikle emekli aylığı alan, dul veya yetim aylığı alan, sosyal yardım alan veya bakmakla yükümlü konumunda olan bazı kişilerin sigortasız çalışma konusunda daha istekli oldukları bilinmektedir. Bu kimselerin sigortasız çalışma konusundaki talepleri karşısında işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirme bilinciyle ve tespiti halinde mağduriyet yaşamama amacıyla gereken dikkati göstermeleri gerekmektedir.

            Kayıt dışı istihdamın toplumun sosyal ve ekonomik değerleri üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmaktadır. Kayıt dışı istihdam, hem çalışanlar ve işverenler hem de devlet açısından birçok olumsuz etkiye yol açmaktadır.

1. Kayıtdışı istihdamın çalışanlar üzerindeki etkileri hakkında bilgi verebilir misiniz?

• Kayıt dışı çalışan işçinin emekli olma hakkı yoktur. Çalışamaz yaşa geldiğinde başkalarının yardımına muhtaç olur.
• Herhangi bir nedenle sakatlanıp çalışamaz duruma gelindiğinde malullük aylığından yararlanılamaz.
• Hayatlarını kaybetmeleri durumunda geride kalan eş ve çocuklar ölüm aylığı hakkından yararlanamazlar.
• İşsiz kalması durumunda işsizlik sigortasından faydalanamazlar.
• Genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilirler. Hastalık veya analık durumunda kendisi ve ailesi için istenmeyen durumlarla karşılaşma riski yüksektir.
• İş kazası ve meslek hastalığına karşı alınması gereken önlemlerden yoksun olarak çalışmak zorunda kalırlar. İş kazası ve meslek hastalığı halinde ise sağlanan haklardan yararlanamama riskleri çok yüksektir.
• Ücret ve diğer sosyal haklar konusunda Kanunların sağladığı korumadan yoksun olarak daha kötü şartlarda çalışırlar.
• İhbar ve kıdem tazminatından yoksun kalırlar
• Yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan faydalanamazlar.

Bu nedenle kayıtdışı çalışmayın geleceğinizi riske ve tehlikeye atmayın diyoruz.

1. Kayıtdışı istihdamın işverenler üzerindeki etkileri hakkında bilgi verebilir misiniz?

• Yapılacak denetimler ve tespitler sonucu yüksek tutarlarda idari para cezası uygulanır. Bunun sonucunda işyerinin kapanması riski de vardır.
• Kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere uygulanacak idari para cezaları işverenden işverene ve belgeye göre çeşitlilik gösterir. Örneğin bir yıl bir işçiyi kayıt dışı çalıştırıldığının denetim sonucu anlaşılması halinde idari yaptırımı 14 asgari ücrete kadar para cezasıdır.
• Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve faiziyle birlikte tahsil edilir.
• Bu işyerlerinin yararlanmakta olduğu sigorta prim teşvikleri durdurulur.
• Yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı ağır idari ve adli yükümlülükler doğar.
• Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar
• Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan teşvikler ile hibe ve kredi avantajlarından faydalanılamaz.
• Vergi avantajı sağlayan indirim ve gider yazma gibi avantajlardan yararlanma hakkı yoktur.
• İşyerinde çalışanların verimliliği ve motivasyonu azalır.
• Ölçek ekonomilerden yararlanılamadığından büyüyemezler, marka oluşturma ve pazarda yer edinme şansları azalır.

1. 2022 Yılı Bilgilendirme ve Rehberlik Programı kapsamının amaçlarından kısaca söz edebilirmisiniz?

Çeşitli plan, program ve strateji belgelerinde yer alan sosyal güvenlik bilincini artırmaya ve kayıt dışı istihdamı önlemeye yönelik faaliyetlerin, faaliyeti gerçekleştirecek olan İl Müdürlüklerimiz için planlı ve olabildiğince anlaşılır hale getirilmesi, toplumun farklı kesimlerinin kayıtlı istihdamın önemi ile sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri konularında bilgilendirilmelerinin sağlanması, ülke genelinde yapılacak olan rehberlik faaliyetlerinin standardizasyonunun sağlanması amaçlarıyla bu program hazırlanmıştır.

1. 2022 Yılı Bilgilendirme ve Rehberlik Programı kapsamında yapılan çalışmalarınızdan ve istihdama katkılarındansöz edebilir misiniz?

Söz konusu Bilgilendirme ve Rehberlik faaliyetleri kapsamında Sivil Toplum Kuruluşları ve işverenler ziyaret edilerek kayıt dışı istihdam, sahte sigortalılık ve sahte işyerleri ile sigorta prim teşvikleri konularında kendilerine bilgilendirme yapılarak özellikle kayıt dışı istihdam ve sahte sigortalılık konularında, dernek ve odalara bağlı işyerlerinin bu konularda hassasiyet göstermesi ve mevzuata uygun hareket edilmesi gerektiği konusunda bilgiler verilmektedir.

Yapılan çalışmalar neticesinde son yıllarda her sene ortalama 5 ila 8 bin arasında artı istihdam gerçekleşmekte olup Aralık 2021 ile Ağustos 2022 tarihleri arasında gerçekleşen artı istihdam sayımız 4.145 olmuştur.

1. Çalışanların çalışmalarının işverenler tarafından bildirilip bildirilmediğini veya hangi kazanç seviyesinden bildirildiğini kısa sürede öğrenebileceği yollar hakkında bilgi verebilir misiniz?

• PTT’den alınan e-devlet şifresi ile www.turkiye.gov.tr adresinden sorgulama yapılabilir,
• 7 gün 24 saat “ALO 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi aranabilir.
• Telefonun kısa mesaj bölümüne P boşluk TC Kimlik Numarası boşluk Aile Sıra Numarası yazılarak 5502’ye bütün operatörlerden kısa mesaj gönderilebilir.
• Yine il ve ilçelerde bulunan tüm sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine başvurarak da, sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığı ve hangi kazanç seviyesinden bildirildiği kısa sürede öğrenilebilirler.

1. Çalışanlar sigortasız çalıştırıldıklarını ya da ücretlerinin veya çalışma sürelerinin eksik bildirildiğini düşündüklerinde, ihbar ve şikâyetlerini Sosyal Güvenlik Kurumu’na hangi yollarla iletebilirler?

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi “ALO 170” i 7 gün 24 saat arayabilir.
• En yakın sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine şikâyetleri iletebilir.
• Her türlü istek, şikâyet, ihbar, görüş ve öneriler CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden de yapabilirler.

1. Geçmişten bugüne ilimizde çalışma hayatı ile ilgili yaşanan gelişmeleri aktarabilir misiniz?

            Batman İlimizde 2002 yılında sadece 1126 işyeri ve 10.298 Sigortalı çalışan çalışan ile 9061 emekli sayımız varken, yapılan devlet destekleriyle  ve yardımlarıyla bu sayılar 2022 Yılında 6542 aktif bildirge veren işyeri ve 4/a kapsamında çalışan sigortalı sayısı 107.069, 4/b kapsamında çalışan sigortalı sayısı 9.265 ve emekli sandığına bağlı olarak 4/c kapsamında çalışan sigortalı sayısı ise 23.509 olup toplamda 139.853 sigortalı çalışan ile 42.696 emekli sayımıza ulaşmıştır. Bunun yanı sıra Genel Sağlık Sigortası kendileri tarafından ödeyenlerin sayısının ise 14.682 kişi olduğu tespit edilmiştir.

            Her yıl şehrimize yeni açılan işyerleriyle ve artı istihdamla katkı sunmaya devam ediyoruz. Ayrıca nüfusun tamamı Genel Sağlık Sigortası kapsamına alınmıştır.

            Son olarak yaşanan teknolojik gelişmeler doğrultusunda tüm fiziki dosya arşivlerimizi tarayarak dijital bir arşiv kaydı oluşturulmaktadır.