KAYIT DIŞI EKONOMİ (HAKSIZ KAZANÇ)-1

Tanımlar yapılırken kavramların ne anlam taşıdığını tam manasıyla fark edemiyoruz. Ancak tecrübesinin yaşanması, kavramın ifade ettiği olaylarla karşılaşılması veya konu hakkında zarar görülmesi ile ne anlama geldiği algılanıyor.

“Kayıt Dışı Ekonomi” ifadesi de kavram olarak bize yabancı gelen, ama günlük hayatımızın tüm aşamalarında karşımızda olan bir gerçeklik. Diğer adı ile “Haksız Kazanç” kavramı sadece bireyi değil, toplumu ve örgütlü Devlet yapısını da zarara uğratan bir açılıma sahip.

Çünkü direkt olduğu gibi dolaylı yollardan da bizi etkileyen, zarara sokan boyutları; Hatta zarar edilen durumlarda zararı tarafımızca karşılanan ihtiyaç-hizmetleri karşımıza koyuyor. Elektrik kaçağı, Su kaçağı, Vergi kaçağı, Kaçak Yapı, İşportacılık (Tablacılık), sigortasız işçi çalıştırma, eğlence sektörlerinin karşılıksız kazancı, sporcular ve kulüplerin karşılığı olmayan para transferi, gizli ortaklıklar veya hisse alımları gibi çok sayıda alanda kayıt dışı işlemlerin-faaliyetlerin yapıldığı görülüyor.

Vergilendirilmeyen Kayıp Ekonomi, Gizli-Örtülü Ekonomi, Resmi Olmayan Yeraltı Ekonomisi gibi kavramlarla ifadesini bulan; Resmi kayıtlara girmeyen, ama yüksek getirisi-kazancı olan geniş bir tanımlamayı içermektedir. Yasal belgelerle ispatlanamayan, yetkili organlarca kontrol edilemeyen, Milli Gelir seviyesinin belirlenmesinde hesaba katılamayan ekonomik faaliyetlerin bütünü diye tabir edilebilir.

Değişik karakterde ve iş alanlarında karşımıza çıkan farklı kayıt dışı ekonomik etkinliğe ait kişi ve gruplar var. Devletin resmi-örgütlü kasası olma görevini yürüten Hazine ve paranın işleyiş düzenini sağlayan Maliye biriminin yanında Bankalar, her türlü para akışı ve düzeni konusunda merkezi konumdadır.

Vergi Dairesi de kazanılan ve kâr edilen değişik iş alanlarında ki payı, mevcut devlet yapısının ayakta kalması ve hizmet üretebilmesi için tahsil etme görevini yürütür. Sıkıntı ve haksız kazanç durumu işte burada ortaya çıkmaya başlıyor.

Problem, kazançların vergilendirilememesi, kayıt altına alınamaması, resmi kayıtlarla belgelendirilmediğinden birilerinin hanesine haksız getiri olarak yazılmasıdır.

Özellikle yeraltı ekonomisi diye adlandırılan ekonomik faaliyetlerde toplum tarafından zararlı görülen, ahlak ve kanun dışı olan, kanunen yasaklanan kazanç kapılarının yüksek oranlarda olduğu görülüyor. Yapılması halinde hapis ve yaptırım cezasının öne çıktığı ekonomik faaliyetlerin içerisinde uyuşturucu üretim ve satışı, kalpazanlık, çek-senet tahsili, tefecilik yapma, kadın ticareti, tarihi eser kaçakçılığı, yolsuzluk yapma, rüşvet edinme, ihalelerde usulsüzlük, sigortasız işçi gücü kullanma gibi kazançları resmi kayıt dışında tutma faaliyetleri göze çarpan alanlar bulunur.

Asıl soru şu: Neden kayıt dışı ekonomi ortaya çıkar?

Tabi ki en temel neden insan ihtiyaçlarıdır. Yemek, içmek, mal edinme ve hizmet gibi temel ihtiyaçların yanında lüks yaşam standartları ve daha fazla kazanç edinme dürtüsü, kayıt dışı ekonomi girişimlerinin nedeni olmakta. İnsan ihtiyaçlarının sınırsızlığı, var olanla yetinmeme duygusunun yanında ihtiyaçları karşılayacak kaynakların yetersizliği-azlığı ve buna bağlı olarak başkası ile paylaşmama düşüncesi, haksız kazanç hedefinin ortaya çıkmasında rol almakta. İhtiyaçların giderilmesi için kazanılanın toplumsal bireylerle ve en önemlisi mevcut devlet yapılanması içerisinde vergilendirme yoluyla paylaşılması yerine, kendine harcama veya tasarruf ile yatırıma menfaat gereği yönelmeye çalışmak sayılabilecek sebeplerden bir tanesidir.

İnsanları bu yola iten sebep de “Gelir Dağılımında Yaşanan Adaletsizlik” tir. Gelir dağılımında ki adaletsizlik, insanları gelirlerini artırma yoluna itmekte. Yani mevcut gelirden yeteri kadar pay alamayanlar, elde ettikleri kazancı vergi dışı tutarak ya da yaptığı başka ticari faaliyetlerle kayıt dışı sermaye birikimine yönelmekte.